Dưới tán cây dù gai

Chương 5: Châu Phi & Laudato sì

26. Dưới tán cây dù gai

 

Loại thực vật biểu tượng của đất nước Kenya là cây dù gai. Đây là loại cây rất đặc trưng trong thảm thực vật của Châu Phi. Loài cây thuộc họ keo, nhưng là loại keo xoắn có tán xoè rộng và thân lại đầy gai. Thế nên loại keo xoắn này vẫn thường được người dân Châu Phi gọi bằng cái tên đơn giản là cây dù gai.

Cây dù gai thường mọc trên vùng thảo nguyên khô cằn, giữa những đồng cỏ và cây bụi. Mỗi khi hoàng hôn buông xuống trên thảo nguyên, bóng cây dù gai nổi lên sừng sững giữa trời như một biểu tượng đầy huyền bí và đầy sức sống của vùng đất này. Thế nên trong rất nhiều câu chuyện cổ tích của Châu Phi, cây dù gai được nhân cách hoá như một vị thần bản mệnh, chuyên bảo vệ và chỉ đường cho những lữ khách lạc bước trên vùng thảo nguyên.

Nếu cuộc đời này như một thảo nguyên mênh mông khiến bạn rã rời kiệt sức, không sao, chỉ cần đến ngồi một chút dưới bóng mát của cây dù gai. Bạn sẽ được nghỉ ngơi và phục sức. Để có thể tiếp tục hành trình cuộc đời mình.

Nếu chẳng may có một lúc nào đó bạn lạc đường, chẳng biết mình từ đâu tới và cũng chẳng biết mình đang đi về đâu, không sao, cây dù gai mọc lên giữa thảo nguyên sẽ là cột mốc chỉ đường cho bạn. Để bạn biết mình đã đi được đến đâu, và sẽ phải tiếp tục đi theo hướng nào.

Muốn hiểu được triết lý sống và sức mạnh tiềm tàng trong cuộc đời những người thổ dân Châu Phi, bạn chỉ cần nhìn vào biểu tượng cây dù gai.

Sinh ra và lớn lên trên vùng đất khô cằn, cây dù gai tượng trưng cho sức mạnh sinh tồn của con người nơi đây với tất cả sự bền bỉ và tính kiên cường. Nhờ bộ rễ bám sâu vào đất mẹ, cây có thể sống hàng trăm năm qua cả những mùa khô hạn. Cây chỉ mang những chiếc lá kim rất nhỏ. Phần lớn lá của cây đều biến thành gai để hạn chế sự thoát hơi nước trên bề mặt lá. Cây dù gai dạy người ta tiện tặn và chắt chiu từng giọt nước, giống như con người phải chắt chiu từng giọt máu của mình vậy.

Những cây dù gai lâu năm có gỗ rất chắc và rất dẻo, được sử dụng như nguyên liệu chính để làm nhà, đóng bàn ghế, và tạo nên những công cụ lao động. Với thổ dân Châu Phi, cây dù gai là cả một kho thuốc quý. Những chiếc lá kim của cây dù gai được nghiền nhỏ để bôi vào da, nhằm bảo vệ da khỏi bị thiêu đốt dưới sức nóng của ánh mặt trời. Lá cây còn có thể chữa lành cho những vết trầy xước hay những vết cắn của côn trùng. Bạn có thể nghiền nhỏ lá cây làm thuốc để chữa những bệnh về tiêu hoá…

Khôn ngoan của Châu Phi dạy rằng muốn sống với nhau, người ta phải học cách sống từ cây dù gai. Cây xoè tán rất rộng, nhưng những tán cây dù gai không bao giờ lấy hết ánh sáng mặt trời của thảm thực vật dưới chân mình. Cây dù gai luôn để cho ánh nắng trời xuyên qua kẽ lá, xuyên qua đời mình, để chiếu sáng cho những loài sinh vật khác nữa.

Nhờ có tàng cây rộng, cây dù gai là nhà của rất nhiều sinh vật, nhất là những loại chim trời. Nhưng chỉ những loài sinh vật đủ nhỏ bé và khiêm hạ thì mới được đón nhận. Nếu bạn kiêu hãnh như một chú đại bàng hay kềnh kềnh, lúc nào cũng muốn giương oai diễu võ, những chiếc gai buốt nhọn của cây dù gai chẳng bao giờ chào đón bạn đâu. Ngược lại, nếu bạn nhỏ bé và khéo léo như những loài chim nhỏ, bạn luôn có thể tìm thấy chỗ để xây nhà và làm tổ cho mình giữa khoảng cách của những chiếc gai. Những chiếc gai nhọn sẽ không tổn thương bạn, ngược lại, sẽ còn bảo vệ bạn khỏi sự tấn công và săn đuổi của bao loài chim săn mồi khác.

Cuộc sống nào cũng chìa về phía bạn đầy những chiếc gai nhọn. Sống được hay không hoàn toàn tuỳ thuộc vào sự khôn ngoan và uyển chuyển của bạn thôi, phải không?

Có một đêm trăng tròn sáng rực, tôi một mình ra ngồi dưới tán cây dù gai giữa thảo nguyên mênh mông. Ánh trăng vằng vặc xuyên qua tán cây, rọi xuống thảm cỏ. Thảm cỏ trở nên một bức tranh huyền hoặc đan xen giữa ánh sáng và bóng tối. Mỗi khi có một cơn gió thổi qua lay động những tán cây dù gai, bức tranh trên thảm cỏ trở nên sống động lạ thường với những đường nét dịch chuyển đầy biến ảo.

Tôi nhắm mắt để nghe tiếng gió. Nghe tiếng côn trùng rả rích trong đêm. Nghe tiếng những nhánh cây vặn mình. Tôi hít thật đầy lồng ngực mình mùi hương của cỏ. Của lá. Của đêm… Và thật lạ, tôi như được trôi về lại trong những khu vườn của tuổi thơ mình. Ký ức của những tháng ngày tươi đẹp xa xưa bỗng sống lại thật rộn ràng. Tôi nhớ đến tiếng gió xào xạc bên hiên nhà ngoại. Nhớ tiếng ếch gọi đồng. Nhớ tiếng chim chiều gọi bạn. Nhớ mùi của đồng lúa thơm thoảng thoảng. Nhớ mùi hương ổi chín nồng nàn…

Vậy là sau gần 20 năm lang bạt và như lạc mất một phần đời mình ở phố thị Châu Âu, tôi bỗng tìm gặp lại mình dưới tán cây dù gai, trên vùng thảo nguyên mênh mông của Châu Phi.

Thế giới này thật tươi đẹp, và cuộc đời này thật kỳ diệu biết bao!

Cao Gia An, S.J., Trích “Nhật Ký Châu Phi 2024”